شناخت پنج دلیل اصلی بی انضباطی دانش آموزان در کلاس درس در جهت کمک به معلم

به طور کلی باید گفت منظور از نظم و انضباط آنست که دانش آموزان با مقررات مدرسه، گروه همسالان، محیط یادگیری و ارتباطات جامعه و غیره آشنا شوند و از بی انضباطی دوری جویند.

هم چنین تمایلات و غرایز طبیعی کودکی در جهت صحیح و مطلوب هدایت شود.

از آنجا که هدف نهایی آموزش و پرورش تربیت صحیح کودک است

لذا نباید کودکان را فدای انضباط در مدرسه کرد بلکه باید با استفاده از راهکارهای مناسب نظم و انضباط و مقررات مدرسه را در خدمت دانش آموزان در آورد تا زمینه هدایت مطلوب و شایسته آنها فراهم شود.

رعایت نظم و انضباط موجب شادی و نشاط در فرد، سازش مناسب فردی و اجتماعی، احساس امنیت، مفید بودن، اعتماد به نفس و جلب توجه دیگران می‌شود.

گاهی اوقات دانش آموزان از مقررات مدرسه پیروی نمی‌کنند و بی انضباطی موجبات ناراحتی خود، معلمان و هم شاگردیها و اولیاء مدرسه می‌شود.

مسائل انضباطی که در مدارس اتفاق می‌افتد بسیار متنوع و گوناگون است و علل و عوامل متعددی دارد و متخصصان تعلیم و تربیت باید در پی کشف آنها باشند.

برخی از عوامل شلوغی نه فقط مانع یادگیری فرد می‌شود بلکه موجب اختلال در یادگیری کل کلاس و حتی کل مدرسه هم می‌شود.

و به طور خلاصه ریشه عوامل بی‌انضباطی را می‌توان در عوامل زیر جستجو کرد تا با شناسایی آنها سبب رفع و حل آن فراهم آید.

ا- خانواده:

به طور قطع می‌توان گفت خانواده بزرگترین عامل تعیین کیفیت رفتار کودکان، وضع زندگی و شرایط خانوادگی آنهاست

کودکانی که در خانواده‌های پر تعارض و پر تشنج قرار دارند نمی‌توانند شخصيت متعادلی داشته باشند.

نتایج تحقیقات نشان میدهد که ناآرام بودن خانواده و کیفیت پاسخ‌های نامناسب والدین به بدرفتاری کودکانشان پیامدها و نتایج نامطلوبی داشته است.

به طور کلی می‌توان گفت جو عاطفی حاکم بر خانواده و تجربیاتی که کودک از زندگی به دست می‌آورد زمینه طرز فکر، تكوين شخصيت و الگوهای رفتاری خوب و بد او را در آینده فراهم می‌کند.

۲- معلم

از جمله نشانه‌های تدریس موفق آنست که معلم بتواند نظم و انضباط منطقی را در کلاس حکمفرما کند و صرفا به ارائه درس توجه نداشته باشد.

منظور از انضباط، ساکت و آرام بودن و گوش دادن به حرفهای معلم نیست، زیرا جو کلاس باید متنوع و دوست داشتنی باشد.

به طوری که هر دانش آموز احساس آرامش و دلبستگی به کلاس کند

البته در چنین فضایی دانش‌آموزان باید یاد بگیرند که چگونه رفتار نمایند تا مخل برنامه کلاس و حقوق دیگران نباشند.

به عبارت دیگر هر فردی باید ناظم خودش باشد زیرا خود کنترلی دانش آموزان در کلاس عامل مهمی است که ضمن ایجاد نظم و آرامش در کلاس درس، موجب بهبود کیفیت تدریس هم می‌شود. (رضا رحال زاده ۱۳۷۵)

اگر معلم بتواند سایر ویژگی‌های تدریس خوب مانند بیان اهداف درس، ایجاد انگیزه در دانش آموزان، تسلط بر مهارت تدریس را بخوبی در کلاس اجرا نماید.

خودبخود انضباط در کلاس حکمفرما خواهد شد و هر کس ناظم خودش می شود.

عالمان تعلیم و تربیت معتقدند که بسیاری از بد رفتاری‌های جزئی که در کلاس پیش می‌آید ناشی از دست کم گرفتن روش‌های تدریس و مشارکت غیر فعالانه دانش آموزان در کلاس است.

هر گاه محیط طبیعی و جذاب و دلچسب بوجود آید و رابطه خوب و عالی بین معلم و متعلمین وجود داشته باشد ممکن است جلو بسیاری از بی‌ادبیها گرفته شود.

از نتایج تحقیقات مختلف چنین برمی‌آید که ریشه بی‌انضباطی اکثر دانش‌آموزان در کلاس ناشی از عدم تسلط علمی و تجربی معلمان و عدم آشنایی آنها با اصول و مهارتهای تدریس و عدم آشنایی معلمین با فنون روانشناسی میباشد.

علاوه بر توانایی‌ها و مهارت‌های معلم، چگونگی شخصیت معلم نیز می‌تواند نقش عمده‌ای در ایجاد آرامش و انضباط داشته باشد.

تجربه نشان داده در جاهایی که دانش آموزان معلم خود را دوست ندارند انضباطی وجود نخواهد داشت

و بی‌انضباطی گاهی طغيان بر عليه معلمی است که جایگاهی در میان شاگردانش ندارد.

به قول دکتر هارلن هنسن:

سرو صدای خوب به معنای یادگیری است، سرو صدای بد یعنی بچه‌ها از کنترل خارج شده‌اند، نبود سرو صدا یعنی این که بزرگسالان از جمله معلمان طبیعت بچه‌ها را درک نمی‌کنند.

3- ضعف جسمانی

گاهی ایجاد بی نظمی و سر و صدای نامعقول ناشی از ضعف جسمانی شاگردان است.

زیرا دانش‌آموزان ضعیف طاقت و تحمل ساعات مدرسه را ندارند و آستانه دقت و توجه آنها کوتاه است.

زود خسته می‌شوند و بدین دلیل از قوانین و مقررات کلاس و مدرسه سرپیچی می‌کنند و زمینه بی‌نظمی را فراهم می‌آورند.

نبود هماهنگی مقررات خانه و مدرسه اگر دانش آموز تضاد و مغایرتی بین الگوهای تربیتی خانه و مدرسه را مشاهده کنند، بدام شک و تردید گرفتار خواهد شد و نمی‌داند کدام الگو را انتخاب کنند.

اگر مدرسه درست می‌گوید؟ پس چرا خانواده چیز دیگری می‌گوید و برعکس.

این الگوهای تربیتی دو گانه بدترین وضع روحی و روانی را برای دانش‌آموز فراهم می‌کند که هم اولیای خانه و هم اولیای مدرسه از وی اظهار نارضایتی می‌کنند و در خانه گوشه‌گیر و در مدرسه پر رو و بی‌ادب میشوند و یا برعکس.

گاهی اوقات تکالیف و وظایفی که مدرسه برای دانش آموزان مشخص می‌کند بیش از حد توانایی اوست

و یا اینکه برخی از والدین در مورد پیشرفت تحصیلی فرزند خود تقاضای بیش از حد دارند و به همین خاطر کودک مجبور است فشارهای روانی – عصبی زیادی را تحمل کند

وقتی دانش آموز نمی‌تواند خود را به سطح تقاضا و خواسته‌های مدرسه و والدینش برساند با شکست مواجه می‌شود و احساس بی‌کفایتی و سرخوردگی و کسر شخصیت می‌کند

و این سرخوردگی نه فقط به رشد عاطفی – روانی دانش‌آموزان خلل وارد می‌سازد بلکه باعث می‌شود که آنها نسبت به قوانین و مقررات و نظم و انضباط در مدرسه بی‌اعتنایی کنند.

4- عدم اجرای کامل مقررات:

در برخی اوقات بی انضباطی دانش آموزان از نبود ثبات در اجرای مقررات است.

بدین معنی که مسئولان مدرسه و والدین مقرراتی را ایجاد می‌کنند ولی خودشان از آن پیروی نمی‌کنند. این عمل باعث می‌شود که اعتبار قوانین و مقررات انضباطی در نزد دانش‌آموزان سست و بی‌ارزش شود.

دیگر این که گاهی هم اولیای خانه و مدرسه دانش آموزان را ملزم به اجرای قوانین و مقررات می‌کنند ولی اصلا توجهی به اجرا با اجرا نشدن آن ندارند.

در مقابل این بی‌تفاوتی و بی‌توجهی والدین و اولیای مدرسه که دانش‌آموز نمی‌داند وظیفه‌اش در مقابل قوانین و مقررات چیست؟

و در واقع مدرسه از او چه انتظاری دارد؟ و چه رفتاری باید انجام دهد؟

این نا آگاهی و سردرگمی نسبت به قوانین و مقررات باعث می‌شود زمینه بی انضباطی و نافرمانی در دانش آموزان فراهم شود.

5- توهین و تنبيه:

گاهی اوقات علت بی‌تربیتی و بی‌ انضباطی شاگردان بدلیل برچسپ‌های مختلفی مانند احمق – تنبل – کم‌هوش – ناتوان و غیره است.

که از طرف اولیای مدرسه به آنها داده می‌شود و احساس می‌کنند دیگر درست بشو نیستند و از دست رفته‌اند و احساس خود کم بینی می‌کنند

بنابراین دست به شلوغ‌کاری و بی انضباطی می‌زنند و به تدریج این تلفیق در آنها انجام می‌شود که دیگر نمی‌تواند کارها و تالیف مدرسه را انجام دهد و در آنها خود پنداری منفی ایجاد می‌شود

و این خود پنداری منفی سبب می‌شود که از فعالیت و تکالیف دست بردارند و خود را شکست خورده و ناامید و ناتوان احساس می‌کنند.

تعدادی از افرادی که در مدرسه امید خود را از دست می‌دهند و عزت و حرمت آنها شکسته می‌شود سعی می‌کنند به هر نحوی حتی با از دست‌دادن درس و مدرسه و درگیری با معلم و سایر هم‌کلاسی‌هایش از حرمت و حیثیت حود دفاع ناآگاهانه می‌کنند

و بدین وسیله قوانین و مقررات مدرسه را رد و نادیده می‌گیرند.

اکنون که علل بی انضباطی شناخته شد زمان است که  راههای درمان آنرا شرح داد.

مشاهده  راه کارهایی برای جلوگیری از بی انضباطی در کلاس